Biografia artysty malarza Stefana Kątskiego w Słowniku Artystów Polskich na Obczyźnie – w ramach projektu Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata i Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – POLONIKA
W ramach projektu realizowanego przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – POLONIKA, którego efektem ma być powstanie Słownika Artystów Polskich na Obczyźnie, przygotowywane są materiały, dotyczące polskich artystów plastyków na emigracji w Kanadzie po 1939 roku. Pierwsza partia materiału, została przekazana NIPDKzG – POLONIKA, pod koniec listopada 2018 roku, zawiera trzydzieści biogramów artystów plastyków tzw. „fali wojennej”. Z grupy około stu polskich plastyków, których wojenne losy zmusiły do emigracji w Kanadzie, wybrałam 30 artystów. Są to: Daniela Agopsowicz, Bolesław Baran, Anna Batory, Zofia Bobrowska, Alfred Birkenmajer, Eugeniusz Chruścicki, Henryk Nowina-Czerny, Aleksander Oleśko-Ferworn, Eugenia Greinert, Henryk Hoenigan, Oktawian Jastrzębski, Ewa Jaworska, Jan Kamieński, Stefan Kątski, Maya Lightbody, Stefan Liszkowski-Leskard, Janina Lubojańska, Rafał Malczewski, Bronka Michałowska, Maria Strawińska-Mazur, Zygmunt Sygililla-Mazur, Mieczysław Miet-Podgrabiński, Anna Sołtan-Romer, Zofia Dembowska-Romer, Krystyna Sadowska, Mary Schneider, Roman Schneider, Genowefa Staroń, Helena Róża Suska, Hermina Thau. Artystom tym udało się powrócić do twórczości w nowym kraju, zaznaczyć swoją obecność w kanadyjskim i polonijnym życiu artystycznym, w kilku przypadkach – odcisnąć piętno w sztuce kanadyjskiej. W wybranej grupie są także artyści, którzy kontynuowali twórczość pozostając w cieniu, nie wychodząc poza środowisko polonijne, jednak rozdział kanadyjski dopełnia ich polską i wojenną biografię artystyczną, pokazując złożoność adaptacji artysty na kanadyjskim gruncie kulturowym, językowym i społecznym. Stworzenie wiarygodnego biogramu artysty z pokolenia wojennego polegało na nieustannej weryfikacji informacji pochodzących z różnych źródeł. Nierzadko dziennikarze kanadyjscy, ze względu na trudności w pokonaniu bariery językowej (nie wszyscy polscy artyści posługiwali się biegle językiem angielskim lub francuskim), zamieszczali w recenzjach z wystaw niedokładne informacje. Ten sam problem pojawia się w recenzjach w prasie polonijnej, co wynikało z niskiego poziomu dziennikarstwa, ale niejednokrotnie sami artyści podawali mylne daty urodzin, informacje o studiach czy swoich osiągnięciach przedwojennych. Wojna zniszczyła ich dorobek twórczy, artyści przybyli do Kanady bez prac, którymi mogliby się legitymować, nierzadko również bez dokumentacji osiągnięć przedwojennych – pod każdym względem było to zaczynanie życia od zera. Ale także dorobek kanadyjski stanowi dla badacza wyzwanie, bowiem brak jest polskiego archiwum artystycznego w Kanadzie, brak polskich nazwisk w ekspozycjach stałych ważnych muzeów i galerii kanadyjskich. Organizacje polskie nie kupowały prac polskich twórców, niewiele zdjęć prac publikowano w prasie kanadyjskiej i polonijnej. Jednak gruntowne kwerendy w archiwach prywatnych, bibliotekach kanadyjskich i w placówkach muzealnych, archiwach państwowych oraz dopełnienie materiału o ślady w Polsce, dały rezultat.
Idea stworzenia Słownika Artystów Polskich na Obczyżnie jest szansą nie tylko przybliżenia wiedzy o polskich twórcach emigracyjnych polskim środowiskom naukowym i artystycznym. W przypadku Kanady, będzie to nowatorskie kompendium wiedzy dla kanadyjskich historyków sztuki i badaczy kultury wypełniające dużą lukę w tym temacie.
W 2019 roku w planie jest przygotowanie 45 biogramów artystów plastyków przybyłych do Kanady w latach 1950- 1979.
Dr Katarzyna Szrodt
Na podstawie: http://www.world-art.pl/
