KRAKÓW – WYSTAWA ARRASÓW WAWELSKICH

W dniach 16-17 września 2021 r. członkowie Związku Rodu Kątskich odwiedzili Kraków. W grupie reprezentantów byli Wojtkowie Kątscy, Krzysiowie Kątscy z Lublina, Albertowie Kątscy z Sanoka oraz Michałowie Kątscy z Krakowa.

Zamiarem głównym pobytu w Krakowie było zwiedzanie wystawy pt. „Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021–1961–1922”. Wielka gala arrasów w Zamku Królewskim na Wawelu, która trwała od 18 marca – 31 października 2021, zorganizowana była przez muzeum w 60 rocznicę powrotu skarbów wawelskich do Polski w roku 1961. Spotkania z całą zachowaną w Polsce kolekcją królewskich tapiserii nie można było przegapić. To wielkie przeżycie móc zobaczyć te nasze najcenniejsze skarby, zwłaszcza w kontekście lektury autorstwa R. Antonia ”Skarby Wawelskie w Kanadzie w latach 1940-1960. Zarys problematyki w świetle dokumentów Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie” (Krosno 2021).

To wyjątkowa okazja, by poznać kolekcję arrasów Zygmunta Augusta. Podczas zwiedzania z przewodnikiem członkom ZRK zostały zaprezentowane najważniejsze tapiserie z kolekcji wawelskiej, ich dzieje, i sposób wykonania. Kolekcja, stworzona została na zamówienie polskiego króla Zygmunta Augusta, była największym zbiorem tego typu w Europie oraz symbolem złotej epoki Jagiellonów.

Dzieła te powstały w latach 1550-1560 w Brukseli. Dziś kolekcja liczy obecnie 138 sztuk, chociaż pierwotnie było ich ponad 350 obiektów tkackich.
Tematykę arrasów można podzielić na: biblijną, krajobrazowo-zwierzęcą, herbową i monogramową.

Losy arrasów królewskich w przeciągu ostatnich 400 lat były bardzo skąplikowane i burzliwe. Kiedy po Traktacie Ryskim wróciły w 1921 r. do Polski, długo nie zadomowiły się na Wawelu.
W obliczu zbliżającej się wojny, zadecydowano o wywiezieniu z Polski najcenniejszych skarbów wawelskich , w tym również arrasów.
Przez miasta i polskie wioski, przez Rumunię, Francję, Wielką Brytanię w końcu trafiły do Kanady (12.07.1940r), gdzie zdeponowane i konserwowane przebywały do 31.12.1960r.

Ekspozycja wprowadza w atmosferę wnętrz zamkowych ozdobionych tapiseriami. Opowiada także o ogromnej pracy konserwatorów, zmagających się ze skutkami uszkodzeń i zniszczeń.

W ocaleniu arrasów w czasie II wojny światowej miało udział wiele osób, wśród nich byli także polscy dyplomaci, w tym Wiktor Podoski, Konsul Generalny RP, a później Poseł RP w Ottawie, dr Wacław Babiński, poseł RP w Ottawie, Adam Żurowski, sekretarz Poselstwa RP w Ottawie, Tadeusz Brzeziński, Konsul RP w Montrealu oraz Tadeusz Poznański, Konsul Honorowy RP w Quebec. Jednak największą pracę w zakresie ochrony przed zniszczeniem i utrzymaniu w dobrym stanie wykonali kustosze skarbów Józef Krzywda Polkowski, pracownik muzeum wawelskiego i Stefan Kątski, artysta malarz konserwator i znawca dzieł sztuki.

Po powrocie do Polski zostały po raz pierwszy pokazane publicznie 18.03.1961r. Było to możliwe, dzięki temu, że przez cały czas pobytu „na emigracji” były doglądane i konserwowane przez Józefa Krzywda-Polkowskiego i Stefana Kątskiego. Dyrektor PZW Jerzy Szablowski w roku 1961 powiedział: arrasy przyjechały do Polski w lepszym stanie niż ją opuściły.
W roku (2021) na Wawelu została zorganizowana wystawa wszystkich arrasów pt. „Powroty 1921-1961-2021” – co symbolicznie nawiązuje do powrotu z Rosji, a później z Kanady. Od pierwszego powrotu minęło 100 lat, a od następnego 60 lat.

W związku z możliwością obejrzenia całej wspaniałej kolekcji przedstawiciele Związku Rodu Kątskich udali się na Wawel. Wszyscy byliśmy zachwyceni przepiękną kolekcją. Przewodniczka z pasją opowiadała o arrasach: ich losach, sposobie produkcji, symbolice.
Niestety kanadyjskie dzieje kolekcji były potraktowane bardzo pobieżnie, nie wspominając o roli, jaką w przywracaniu do świetności odegrali konserwatorzy Józef Polkowski i Stefan Kątski oraz pozostałe osoby pracujące wcześniej w polskim poselstwie w Ottawie, pomimo tego, że w obiegu istniała już obszerna publikacja na ten temat: „Skarby Wawelskie w Kanadzie w latach 1940-1960” autorstwa Roberta Antonia.
Na koniec, prawie 3-godzinnej wyprawy pani przewodnik otrzymała od uczestników wycieczki – przedstawicieli Związku Rodu Kątskich, informacje, jakie powinny znaleźć się na wystawie oraz obdarowana została w/w publikacją.

Członkowie Związku Rodu Kątskich na dziedzińcu przed katedrą wawelską

W drugim dniu pobytu – 17 października członkowie ZRK odwiedzili kościół i klasztor krakowskich Norbertanek na Zwierzyńcu. Któryś raz z kolei przedstawiciele ZRK mieli wielką przyjemność spotkania się z siostrą Dorotą Goldstrom (86 l.), która przyjęła imię zakonne po Dorocie Kątskiej, niegdysiejszej Kseni zwierzynieckiego klasztoru.

Siostra Dorota, która oprowadziła nas po wystawie o historii Klasztoru, gdzie poczytne miejsce zajmowała, bardzo zasłużona dla tego miejsca Ksenia Dorota. Wykonano szereg unikalnych zdjęć z wystawy.

Widok na ołtarz główny kościoła zwierzynieckiego

Prezeska stowarzyszenia Barbara Ćwik-Kątska z s. Dorotą Goldstrom

W trakcie odwiedzić Kątscy mogli zwiedzić niektóre części klasztoru objętego klauzulą, zobaczyć część gotycką klasztoru, która została odsłonięta. Pochodzi ona z czasów średniowiecza, a w czasie wielkiej przebudowy klasztoru za władztwa Kseni Kątskiej pozostawione na wieczną rzeczy pamiątkę.

Siostra Dorota wykazała się bardzo rozległą wiedzą o rodzie Kątskich, a także wiedziała więcej o pracy Stefana Kątskiego na rzecz arrasów wawelskich niż przewodniczka na Wawelu.

Odsłonięte fragmenty gotyckich fragmentów murów klasztornych

Zwiedzono również salę pamiątek klasztornych towarzyszących rozwojowi zwierzynieckiego klasztoru.

Jedna z tablic ekspozycyjnych klasztornej wystawy prezentujacą Ksenię Dorotę Kątską

Na koniec spotkania prezes stowarzyszenia Barbara Ćwik-Kątska podarowała s. Dorocie, publikacje dotyczące rodu Kątskich, które ukazały się drukiem w bieżącym roku:

Ród Kąckich vel Kątskich z Kątów h. Brochwicz. Przyczynek do dziejów rodów rycerskich Małopolski (Studium historyczno-genealogiczne od połowy XIV wieku. (Krosno 2021) oraz ”Skarby Wawelskie w Kanadzie w latach 1940-1960. Zarys problematyki w świetle dokumentów Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie” (Krosno 2021).